توسعه سریع شهرنشینی، تأثیرات قابل توجهی بر هسته‌های قدیمی و تاریخی شهرها گذاشته است. به عبارت دیگر این پهنه‌ها در مقایسه با سایر پهنه‌های شهر به بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری تبدیل شدند و مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در متروکه شدن آن‌ها عامل اقتصادی است که موجب شده این بافت‌ها از فرایند توسعه عقب بیفتند و به کانون مشکلات و نارسایی‌ها تبدیل شوند.

در این راستا، کلان‌شهرها تحت‌تأثیر توسعه شتابان شهرنشینی با مخاطرات و نابسامانی در ابعاد مختلف در هسته‌های قدیمی و تاریخی روبه‌رو هستند و این موضوع، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم شهروندان را درگیر مسائل و مشکلات گسترده‌ای کرده است.

برنامه ریزان شهری برای رهایی شهرها از این مشکلات ناشی از توسعه  سریع شهرنشینی به ” بازآفرینی شهری” روی آورده اند.

بازآفرینی شهری به مفهوم احیا، تجدید حیات و به عبارتی دوباره زنده شدن شهر است. در بازآفرینی شهری، توسعه شهری به مفهوم رشد کمی عناصر کالبدی شهر برای اسکان جمعیت و ارتقای کیفیت زندگی، در قالب طرح‌های توسعه شهری رخ خواهد داد.

بازآفرینی شهری یک اصطلاح عام است که مفاهیم دیگری نظیر بهسازی، نوسازی، بازسازی، توانمندسازی و روان‌بخشی شهری را دربرمی‌گیرد. بازآفرینی شهری به مفهوم احیا، تجدید حیات و نوزایی شهری و به عبارتی دوباره زنده شدن شهر است؛ بر این اساس بازآفرینی به معنای تولید سازمان فضایی جدید منطبق بر شرایط تازه و ویژگی‌های نو است که همگی در ایجاد روابط شهری جدید یا بازتعریف روابط شهری گذشته یا موجود، مؤثر هستند.

رویکرد بازآفرینی پایدار یکی از جدیدترین رویکردهای پذیرفته شده جهانی در مواجهه با بافت‌های فرسوده است؛ بافت قدیمی شهرها به واسطه قدمت تاریخی و وجود عناصر باارزش تاریخی، موقعیت مناسب ارتباطی، دربرگیری بازار اصلی شهر و قلب تپنده اقتصادی آن دارای ارزش و جایگاه منحصر به فردی در ساختار فضایی و کارکردی شهر است. این بافت‌ها با مشکلات و موانع ساختاری و عملکردی خاصی در ابعاد مختلف مواجه هستند، طرح‌های بازآفرینی شهری قابلیت استفاده از پتانسیل‌های موجود در مناطق فرسوده را دارند، بنابراین سعی می‌کنند تا با بهره‌گیری از مشارکت گسترده عمومی با صرف کمترین بودجه، حیات اجتماعی و رونق اقتصادی را به بافت بازگردانند.

با توجه به اهمیت موضوع ” بازآفرینی شهری” در توسعه شهرها شماره جدید مجله ” پردیس معماری و شهرسازی” به این موضوع  و بررسی آن در سطح کشور، کلانشهر تبریز با بیان تجربیات جهانی پرداخته  و اختصاص یافته و اقدامات صورت گرفته در این زمینه با بیان چالش ها و مشکلات پیش رو تبیین شده است.

سرمقاله منتشر شده در شماره جدید مجله “پردیس معماری”

به قلم سید حسین هاشمی

سردبیر